مفهوم اشتباه در شخص طرف قرارداد و تأثیر آن بر قرارداد (مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و فرانسه)

اشتباه، اعتقاد (پندار یا تصور) نادرست یا غیردقیق از واقعیت در خصوص یکی از عناصر عمل حقوقی است که دارای آثار متفاوتی بر اراده (قصد و رضا) است. اشتباه یکی از عیوب اراده در عرصه قراردادها است. مواد 199 تا 201 قانون مدنی به بیان احکام کلی اشتباه پرداخته است. از آن جایی که مواد مزبور از قانون مدنی فرانسه، اقتباس گردیده و ضمانت اجرای اشتباه در آن نظام حقوقی، متفاوت با فقه امامیه است، قانون‌گذار برای بیان ضمانت اجرای اشتباه، از تعابیر مبهم همچون «خلل» استفاده نموده است. مسأله مزبور باعث بروز اختلافاتی میان حقوق‌دانان نیز گردیده است. اشتباه در حقوق فرانسه بسته به اهمیت و درجه آن، گاه بی‌اثر بوده، گاهی مانع تشکیل قرارداد بوده و «بطلان مطلق» را در پی دارد و در برخی موارد که عنوان عیب اراده را پیدا می‌کند، موجب «بطلان نسبی» می‌گردد. لیکن در حقوق ایران که مبتنی بر فقه امامیه است، اشتباه در مواردی فاقد اثر و در مواردی مؤثر بر قرارداد می‌باشد. اثر اشتباه نیز یا «بطلان» (بطلان مطلق) و یا «خیار فسخ» است و اشتباه هیچ‌ گاه باعث «عدم نفوذ» قرارداد نمی‌شود.